Uitvoering
20 november 1993	Lutherse Kerk, Alkmaar
21 november 1993	Kooger Kerk, Zuid-Scharwoude
Programma
J. S. Bach	Cantate Herz und Mund und Tat und Leben Motet Sei Lob und Preis mit Ehren
A. Vivaldi	Gloria in D (RV589)

Uitvoerenden
hollands vocaal ensemble			Het orkest
Sopranen Tineke den Boogert Annemarie Brokx Corine Burger Marjolein ten Cate Harriette Gunnink Marijke Hendriks Ineke Ooyevaar Atie Snijders Joke Tanja Tenoren Henk Brouwer Harm Eyzenga Siebe Haagsma Bert Severijn Kees Tamis Mats van Zelm	Alten Lida Bekker Do de Geus Elsbeth Gransbergen Marianne Iemenschot Atie Loerakker Koks Moerbeek Brigitte van der Zee Lies Zijp Bassen Joop Hendriks Henk Pielage Ellis Staas Joop Stobbelaar Lody Trap	Solisten Stephanie Besteman, sopraan Tineke den Boogert, sopraan Harriette Gunink, sopraan Siebe Haagsma, altus Henk van Niekerk, tenor Ellis Staas, bas	Graham Nicholson Onno Verschoor Abigail Graham David Mings Nariette Holtrop Heidi Elbrich Tomoko Katatae Nienke Beemster Annelies v.d.Vegt Antoinette v.d.Homberg Berry Idema Nancy Latour Nakoto Akatsu Simon Overtoom Hendrik-Jan Wolfert Frank van Wijk	baroktrompet barokhobo oboe da caccia barokhobo oboe de caccia oboe d'amore barokfagot le viool le viool le viool 2e viool 2e viool 2e viool 2e viool viola viola violoncello contrabas orgel
Dirigent: Hugo van Veen

Toelichting

Trompetten namen in de barokperiode een bijzondere plaats in in het muziekleven. Trompetters {en de pauken hoorden daar ook bij) stonden het dichtst bij de vorst. In tijden van oorlog werden belangrijke boodschappen per trompet doorgegeven. De trompetters kenden de geheime codes en moesten dus uiterst betrouwbaar zijn. Ze waren verdeeld in vijf opklimmende militaire rangen. Meespelen in een cantate was dus een "uitje" voor een trompetter.

Een baroktrompet is eigenlijk niets anders dan een opgerolde dunwandige buis van ongeveer 2.40 meter lang, met aan het begin een mondstuk en aan het eind een klankbeker. De verschillende tonen krijg je door de lippen meer of minder te spannen. Niet alle zo verkregen tonen "passen" in het toonsysteem van de kunstmuziek, zodat met speciale geboorde gaatjes gecorrigeerd kan worden. Bach vroeg het uiterste van zijn mensen. Ook in zijn tijd was het moeilijk om trompetters te vinden die in staat waren om de partijen te blazen.

Bach's cantate 147, Herz und Mund und Tat und Leben werd voor het eerst uitgevoerd in Leipzig op 2 juli 1723 voor het feest van Onze Lieve Vrouw Visitatie (het bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth). Bach was toen nog maar enkele weken in deze stad. Hij was al in 1716 in Weimar met de cantate begonnen, toen voor de vierde Advent, maar maakte het werk niet af. In Leipzig werd op de vierde Advent geen cantate uitgevoerd, maar de aan het Magnificat (Lofzang van Maria) ontleende tekst maakte het stuk ook geschikt voor het feest van Onze Lieve Vrouwe Visitatie. Bach maakte er nu een tweedelige cantate van, een deel voor en een deel na de preek.

In ons concert vervangen we de preek door het Bach motet Sei Lob und Preis mit Ehren. Dit motet, dat ook in of kort na 1723 ontstond, is in twee versies bewaard gebleven: als onderdeel van de cantate BWV 28 Gottlob! nun geht das Jahr zu Ende (met instrumenten) en als deel van een motet van Telemann (!). De eerste versie heeft het eerste vers van psalm 103 als tekst: Nun lob, mein Seel, den Herren, de tweede versie (die u vandaag hoort) het laatste vers van dezelfde psalm: Sei Lob und Preis mit Ehren. De cantus firmus stamt al uit de 15de eeuw en werd rond 1535 door Hans Kugelmann voorzien van de psalmtekst.

Vivaldi werkte enige tijd als musicus bij een weeshuis, dat beroemd was vanwege het hoge niveau van de muziekuitvoeringen. De opbrengsten kwamen weer ten goede aan het weeshuis. Hier ontstond het "Gloria" dat wij vandaag uitvoeren.

De solisten behoren allen tot ons koor of tot onze kennissenkring. Daar zijn we best een beetje trots op. Bovendien staan we daarmee in de traditie van Bach, die nooit mensen van buiten aantrok, doch steeds werkte met instrumentalisten en zangers uit zijn directe werkomgeving. Wat betreft het orkest konden we niet voldoen aan deze traditie, daar binnen onze regio weinig musici zijn te vinden die de authentieke instrumenten bespelen.

Hugo van Veen

Voorbeschouwing NHD, 18 november 1993

Hollands Vocaal Ensemble legt accent op oude muziek ALKMAAR - "Muziekmaken is voor mij niet alleen een aangenaam tijdverdrijf, maar ook onderdeel van een levensfilosofie. Zo heeft de :: muziek van Bach mij veel elementen te bieden, die ik vaak mis in deze tijd." Alkmaarder Hugo van Veen, bouwer van kistorgels, idolaat van oude muziek, Bachfanaat en dirigent. Met het Hollands Vocaal Ensemble voert hij dit weekeinde muziek uit van Bach en Vivaldi. Het Alkmaars koor bestaat tien jaar en de derde dirigent op rij weet wat hij met het koor wil. Zaterdag in de Lutherse Kerk. Zondag in de Koogerkerk te Zuid-Scharwoude. "Mijn hart ligt bij de oude muziek, dus daar ligt ook het accent van de programmering van het Hollands Vocaal Ensemble," aldus Van Veen. Toch wordt het gezicht van het Hollands Vocaal Ensemble volgens hem bepaald door de drie dirigenten, die het koor in de tien jaar van zijn bestaan hebben geleid. "Nico Jansen begon tien jaar geleden met veel tam-tam het koor. Hij had als eerste ambitieuze project voor ogen om de motetten van Bach in z'n geheel uit te voeren. Maar het is nooit tot een uitvoering gekomen. En na twee jaar gaf hij er de brui aan. Gerard Beemster nam het daarna over, en toen hij naar Utrecht vertrok, heb ik het van hem overgenomen." Het koor bestaat uit een vaste kern van zangers. Omdat alle koren te kampen hebben met een structureel tekort aan mannenstemmen, heeft Hugo van Veen gemeend het anders aan te pakken. "Ik heb het koor een nieuwe impuls gegeven door een meer projectmatige aanpak. We geven in de regel drie keer per jaar een concert, met een thema. Daardoor kunnen er telkens mensen meedoen, die zich niet willen binden aan een koor." Nu zegt Hugo van Veen met het Hollands Vocaal Ensemble 'een van de kwalitatief betere koren te zijn in de regio'. Noviteit Het programma dat voor het jubileumconcert is samengesteld, wordt, hoe kan het ook anders, uitgevoerd op authentieke instrumenten. Een Alkmaarse noviteit daarbij is het meespelen van een Bach-trompet. Van Veen: "Die wordt bespeeld door de Engelse trompettist Graham Nicholson. Het is een zeer moeilijk te bespelen instrument, dat vroeger bestond uit een opgerolde koperen buis van ongeveer 2.40 lang. Door de lengte van het instrument speel je uitsluitend boventonen." "Wat mij betreft wordt het hoog tijd dat we eens met de barokke koperen blaasinstrumenten aan de gang gaan. Koperblazers zijn altijd het laatst aan de beurt om in ere hersteld te worden. Trompettisten komen uit de sfeer van het leger en zijn voor de kunstmuziek altijd ingehuurde krachten geweest. In Nederland heb ik niemand aangetroffen die het aandurfde op de baroktrompet te spelen." Het programma van het Hollands Vocaal Ensemble luidt: de tweedelige 'Cantate 147' van Bach met als titel 'Herz und Mund und Tat und Leben'. "Een soort 'seks, drugs and rock and roll,' maar dan in Bach's tijd. Vroeger werd de tweedelige cantate onderbroken door een preek, maar die laten wij achterwege. Wij onderbeken het werk wel, maar dan voor het motet 'Sei Lob und Preis mit Ehren', eveneens van Bach." Het programma wordt besloten met het 'Gloria' van Vivaldi. Het instrumentale ensemble bestaat uit uitsluitend barokmusici uit de hele wereld. "Een uitgelezen club van experts: twee Japanners, een Engelsman en een paar Amerikanen. Het koor bestaat uit 28 zangers." De solisten voor het concert haalt het Hollands Vocaal Ensemble uit eigen kring. "We vinden dat als je met zo'n groep werkt aan oude muziek, het een extra dimensie geeft als eigen mensen de soli doen. Dat benadert ook het meest de praktijk van Bach en geeft een 'goed gevoel.'

Recensie NHD, 22 november 1993

Hollands Vocaal Ensemble, authentiek verantwoord Jubileumconcert door het Hol1ands Vocaal Ensemble. Dirigent: Hugo van Veen. Programma: Kantate 147 en 'Motet 8, Sei Lob und Preis mit Ehren' van J.S. Bach, 'Gloria in D' van Vivaldi. Begeleidend ensemble: 15 barok instrumentalisten. Gehoord: zaterdag 20 november in de Lutherse Kerk te Alkmaar. ALKMAAR - Een boeiend pleidooi voor een authentieke uitvoering van barokmuziek. Zo kan het jubileumconcert van het Hollands Vocaal Ensemble het best omschreven worden. Niet in de laatste plaats door de vakkundige inbreng van dirigent Hugo van Veen, die met een ontspannen grijns op zijn gezicht twee uur plezier had in zijn vak. Hij had dan ook weinig reden tot klagen: het Hollands Vocaal Ensemble toonde zich sterk als collectief en een min of meer ad hoc samengesteld barok-ensemble zorgde voor inspirerende ondersteuning. Voeg daarbij de redelijk uitzonderlijke solistische prestaties van enkele van de koorleden en het concert mag vereeuwigd worden als 'een belevenis'. Veel te vertellen Slagtechnisch mag Hugo van Veen zich zeker niet onder de stilisten in het vak scharen. Zijn dirigeren heeft meer weg van het met handschoenen aanpakken van een antieke partituur. Maar daarentegen heeft hij interpretatief veel te vertellen en mag hij bogen op een verantwoorde keuze van tempi. Hij benadert het tempo in de muziek van Bach zoals het tempo van de dans. "In bepaalde dansen moeten alle passen kunnen worden uitgevoerd. Projecteer dat op de tempi van de muziek en het resultaat klopt," vertelde Van Veen eerder deze week. Slechts één repetitie hadden koor en dirigent met het samengestelde barokorkest. Talrijke (internationale) specialisten die elkaar vaker op de diverse podia tegenkomen. Hugo van Veen liet het orkest spelen en het koor zingen en wilde niet iedere muzikale wending sturen. Daarin had hij volkomen gelijk. Het koor had hard gewerkt en toonde een open wijze van zingen. Sopraan Harriette Gunink had een aanzienlijk solistisch aandeel in de avond. Toch had zij meer moeite met de aria die eigenlijk voor alt was bedoeld 'Schäme dich, o seele', dan met de twee soloaria's in het Gloria van Vivaldi. Ook sopraan Stephanie Besteman floreerde in de aria 'Bereite dir, Jesu'. Ogen dicht en je zou een feilloze jongenssopraan kunnen horen. Het Hollands Vocaal Ensemble bleef stralend op toon in het motet 'Sei lob...' dat als tussengedeelte werd gebruikt. Hugo van Veen heeft het koor tot een groep aaneengesmeed, waarin articulatie, zuiverheid en klankbalans tot een natuurlijke zaak geworden zijn. JOS RUITERS